Türkiye’de 2014 yılında yaşa standardize kanser hızı erkeklerde
yüz binde 246,8 kadınlarda ise yüz binde 173,6’dır. Toplamda kanser insidansı
ise yüz binde 210,2’dir. Türkiye’de toplam 163.417 kişiye yeni kanser teşhisi
konulmuştur. Son 5 yıl verileri değerlendirildiğinde; hem kadınlarda hem de
erkeklerde istatistiksel açıdan kanser sıklığında herhangi bir artış ya da
azalış olmadığı söylenebilir.
Türkiye kanser insidansı, erkeklerde dünya insidansının üzerinde
seyrederken kadınlarda bir miktar daha düşüktür. Avrupa Birliği ülkeleri ve
Amerika gibi gelişmişlik düzeyi yüksek olan ülkelere göre kanser açısından hem
kadınlarda hem de erkeklerde daha düşük bir hızda olduğu görülmektedir.
Ülkemizde görülen ilk 5 kanser türünün dünyadaki ve diğer gelişmiş ülkelerdeki
örüntü ile benzerlikler gösterdiği görülmektedir. Erkeklerde trakea, bronş ve
akciğer kanseri (52,5/100000 kişide YSH), kadınlarda ise meme kanseri
(43,0/100000 kişide YSH) en sık görülen kanser türleridir.
Kolorektal kanserler hem kadınlarda hem de erkeklerde üçüncü
sırada yer almaktadır. Erkeklerde yüz binde 22,8 ve kadınlarda ise yüz binde
13,8 sıklığında görülmektedir.
Risk Faktörleri :
Kolorektal kanserin kesin sebebi bilinmemekte olup en bilinen
risk faktörleri şunlardır;
* Aşırı
kilolu veya obez olmak
*
Fiziksel olarak aktif olmamak
* Fazla
miktarda işlenmiş gıda veya kırmızı et tüketimi
* Alkol
Kullanımı
*
Sigara
* İleri
yaş
*
Ailede benzer kanser öyküsü bulunması
Bazı
Genetik Hastalıklar:
* Belli
genlerdeki değişiklikler kolorektal kanser riskini arttırır. Herediter
nonpolipozis kolon kanser (HNPCC) kalıtımsal (genetik) kolorektal kanserin en
yaygın tipidir.
*
Familyal adenomatöz polipozis (FAP) kolon ve rektumda kalıtımsal poliplerle
karakterize nadir bir durumudur. APC adında özel bir gendeki değişiklikler
sonucu olur.
* Daha
önceden kolorektal kanser geçirmiş olmak: Kolorektal kanser öyküsü olan bir
kişide tekrar kolorektal kanser gelişebilir.
*
Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı: Bağırsakta adı geçen iltihabi hastalığı
olanlarda kolorektal kanser riski artmıştır.
Kalın
bağırsak kanserlerinden korunmada tarama yöntemlerinin yanı sıra riski azaltıcı
bazı basamaklar da mevcuttur. Örneğin fiziksel egzersiz, aşırı kilolardan
kurtulmak, sigara ve alkol kullanmamak, yüksek lifli, düşük yağ içerikli
gıdaları tüketmek bunlardan birkaçıdır.
Belirtiler :
Kolorektal kanserlerde en sık görülen belirtiler şunlardır;
*Bağırsak
alışkanlıklarında ishal-kabızlık gibi değişikliklerin meydana gelmesi ve bu
değişikliklerin birkaç günden uzun sürmesi
*
Bağırsakta tam boşalmama hissi
*
Dışkıda kan (parlak ya da koyu kırmızı), veya dışkı renginde koyulaşma
*
Karında şişkinlik, kramp tarzında ağrı veya gaz şikâyeti
*
Bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı
*
Sürekli yorgunluk
Tanı :
Sağlık
Bakanlığımızın “Sağlıkta Dönüşüm Programı” ile toplum tabanlı kanser
taramalarına yönelik, İlimizde Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri
(KETEM) kurulmuş olup; Antakya, İskenderun ve Kırıkhan ilçelerimizde hizmet
vermekte 3 adet KETEM mevcuttur.
Diğer
kanserlerde olduğu gibi kolon kanserleri de iyice büyüyene kadar belirti
vermezler. Bu nedenle amaç, daha kanserde belirti yokken tümörü ortaya koymak
olmalıdır. Belirtiler gelişmeden önce bir kişinin kanser için taranması
poliplerin ve kanserin erken tanınmasında yardımcı olur. Poliplerin erkenden
tanınıp çıkartılması, kolorektal kanseri önleyebilir. Erken tanı konulduğunda,
kolorektal kanserin tedavisi daha etkin olabilir. Bu nedenle, 50 yaş
üstündeki kişiler izlenmeli ve kolorektal kanser için artmış riski olan kişiler
daha erken tarama programına alınmalıdır. Taramada ülkemizde “gaitada gizli kan
testi” uygulanmakta ve bu testi 50-70 yaş arasındaki herkesin 2 yılda bir
yaptırması önerilmektedir.
Dışkıda gizli kan
saptanıp kolonoskopi yapılan kişilerde henüz kanserleşmemiş polip halindeki
tümörler tespit edilerek kanser gelişmesi önlenebildiği gibi kanser gelişmiş
olan olgularda da erken teşhis ile ölüm oranları azaltılmaktadır. Ülkemizde de
KETEM’lerde ve Aile Sağlığı Merkezlerinde 50-70 yaş arasında kadın ve erkek
nüfusa; kalın bağırsak kanseri taraması gaitada gizli kan kiti yardımıyla
hızlı, pratik ve güvenilir şekilde 2 yılda bir yapılmaktadır. 50 yaşından sonra
her 10 yılda bir de kolonoskopi önerilmektedir.
Dr. Sebahattin
YILMAZ
İl Sağlık Müdürü